Цифрландыруды дамыту барысында Қазақстанда кәсіпорындар қызметтер мен тауарларды төлеудің қолма-қол ақшасыз әдісіне көшуде. Цифрлық шешімдерді енгізу ауқымының ерекше ұлғаюы 2020 жылдан бастап, COVID-19 пандемиясының басынан бері байқалды. Пандемия төлемдер нарығындағы көптеген тенденциялардың дамуын жеделдетіп, жылдам, тиімді және барлық жерде төлем жасау мүмкіндігінің маңызын тағы бір рет көрсетті. Әлеуметтік қашықтықты сақтау нәтижесінде контактісіз төлемдерді қолдану көбейді.
Мәселен, 2022 жылдың маусым айының соңына дейін елімізде төлем карталарын қабылдайтын 569,8 мың сауда нүктесі бар 397,3 мың сауда кәсіпорны болды. Небәрі екі жылдың ішінде олардың саны төрт есеге жуық өсті. Бұл төлем нарығындағы орасан зор серпіліс.
Технологиялық дамудың тағы бір маңызды факторы — төлем карталарын пайдалана отырып, тауарлар мен қызметтерді төлеу инфрақұрылымының кеңеюі және контактісіз төлемдердің танымалдылығының артуы. Екі жылда POS-терминалдар саны 3,5 есеге өсіп, 2022 жылдың маусым айының соңына қарай 674 мың құрылғыны құрады. Барлық POS терминалдардың 95%-дан астамының контактісіз төлемі бар.
Бүгінгі таңда қазақстандықтар Apple Pay, Samsung Pay, Garmin Pay, QR кодын және өткен жылдың соңынан бастап Google Pay қызметтерін қоса алғанда, контактісіз және қауіпсіз төлем технологияларын белсенді түрде пайдалануда.
Қолда бар мәліметтерге сәйкес, 2021 жылдың бірінші жартыжылдығында қазақстандықтар Apple Pay және Samsung Pay арқылы 104 млрд теңгеге 18,8 млн транзакция жасаған, бұл алдыңғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда айтарлықтай көп. Бұл контактісіз төлемдер ұялы телефондар немесе смарт сағаттар арқылы жүзеге асырылады. Негізгі артықшылықтар төлем қауіпсіздігі мен ыңғайлылығы. Ал Garmin Pay технологиясы арқылы сіз тіпті телефонсыз төлей аласыз. Барлық транзакциялар мобильді банкинг қосымшасына кіріп, парольді (Face ID) енгізудің қосымша қажеттілігінсіз «бір рет басу арқылы» лезде жүзеге асырылады. Қолданбалы технологиялардың өзі арқылы да, төлем жүйелерінің технологиялары арқылы да қауіпсіздік қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, контактісіз төлем әдісін қолдана отырып, клиент өзінің смартфонынан немесе смарт сағатынан басқа ештеңеге қол тигізбейді. Сондай-ақ, Apple Pay, Samsung Pay, Garmin Pay және Google Pay сияқты контактісіз төлемдердің көмегімен сіз интернетке қосылмай, интернет сапасы нашар жерлерде де төлем жасай аласыз. Бұл төлемді айтарлықтай ыңғайлы етеді.
Сонымен қатар, 2021 жылдың бірінші жартыжылдығында QR-кодты қолдану арқылы 1,3 трлн теңгеге 192,8 млн транзакция жүзеге асырылды, бұл онлайн режимінде (интернет пен ұялы телефон арқылы) төлем карталарын пайдалану арқылы жасалған барлық қолма-қол ақшасыз төлемдердің 26,4%-ын құрады. 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда QR-кодпен төлеу саны 33 есе, көлемі 10 есе өсті.
Қазіргі уақытта ҚР-дағы 9 ЕДБ тұтынушылары Apple Pay және Google Pay қызметтерін пайдалана алады, 6 ЕДБ тұтынушылары Samsung Pay қызметін, 5 ЕДБ тұтынушылары QR кодын пайдалана алады. Бұл қызметтердің барлығын ҚР-дағы тек 3 ЕДБ біріктіреді, оның ішінде еліміздегі ең ірі банк Halyk Bank, сондай-ақ ForteBank және Jusan Bank. Сонымен қатар, елдегі бірқатар банктер Garmin Pay қызметін пайдаланады, соның ішінде Halyk Bank, ForteBank және Bank RBK.
Банктер тиімді акциялар мен арнайы ұсыныстарды пайдалана отырып, сонымен қатар технологиялық шешімдерді ұсына отырып, тұтынушыларды да, бизнесті де қолма-қол ақшасыз (контактсіз) төлемдерді жүзеге асыруға белсенді түрде ынталандырады.
Мысалы, Halyk Bank тұтынушыларға Halyk Bank-інің POS-терминалдарында контактісіз төлем жасағанда 1% бонус ұсынады. Сонымен қатар, банк қолма-қол ақшасыз төлемдер нарығында бірнеше технологиялық шешімдерді ұсынады: контактісіз төлем қызметі бар жақсартылған POS-терминалдар, Halyk Pos қосымшасы арқылы смартфонды POS терминал ретінде пайдалану және т. б.
Технологиялық шешімдерден басқа, Halyk Bank тиімді акциялармен бизнесті ынталандырады. Осылайша, ағымдағы жылдың мамыр айының ортасында банк «Ай сайынғы бизнеске авто» акциясын бастады. Шарттардың бірі ретінде Halyk Bank, Halyk Pos немесе Halyk QR POS-терминалдары арқылы клиенттерден төлемдерді қабылдау болды.
Басқа да ЕДБ контактісіз төлемдерді бонустандыру тәжірибесін пайдаланады. Kaspi.kz QR-кодпен төлем жасағанда 0,5%, Еуразиялық банк контактісіз төлемдер үшін 2%, Bank RBK — 1,5%-дан кешбэк ұсынады.
