Полицейлердің теріс қылықтары туралы ақпараттың сенімділігі күмәнділеу. Статистика тіркелген істерді ғана көрсетеді, ал тіркелетін істердің пайыздық үлесі өте аз. Құқық қорғау қызметкерлерінің заң бұзушылықтарын тіркеу және тергеу өте қиын.
Қазақстанның 2021 жылғы адам құқықтары туралы есебінде құзіретін асыра пайдаланған шенеуніктерді, әсіресе атышулы сыбайлас жемқорлық істерде, мемлекет қылмыстық қудалауды таңдап қана жүзеге асырғаны айтылады. Алайда сыбайлас жемқорлық кең етек жайған күйі қала берді, ал лауазымды қызметте және құқық қорғау құрылымдарында байланысы бар адамдар жазасыз қала берді.
Қазақстан Бас прокуратурасының мәліметінше, 2015–2021 жылдар аралығында шенеуніктер арасында заңнаманы көбіне Ішкі істер министрлігі (соның ішінде қылмыстық-атқару жүйесі мен төтенше жағдайлар органдары) қызметкерлері бұзған. Олардың үстінен жылына орта есеппен 516 қылмыстық іс қозғалған, яғни аптасына ведомствоның 10 шақты қызметкері, негізінен полиция қызметкерлері заң бұзған.
2015–2021 жылдар аралығында Ішкі істер министрлігі қызметкерлерінің жиі жасаған құқық бұзушылықтары пара алу (26%), алаяқтық (16%) және билікті немесе өкілеттіктерді асыра пайдалану (8%) болды.
Мемлекеттік қызметшілер арасындағы сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің көптігі де алаңдатады. 2021 жылы Ішкі істер министрлігі қызметкерлері жасаған құқық бұзушылықтардың 45%-ы сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар (және мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы басқа да қылмыстық құқық бұзушылықтар) болды.
Қазақстандық полицейлер арасындағы жемқорлық фактілерінің күрт азайғаны назар аудартады. Бұл Ішкі істер министрлігінде жүргізіліп жатқан реформалардың және халықтың Қазақстандағы құқық қорғау органдарының қызметіне қатысты сынның күшеюінің нәтижесі болуы мүмкін, деп жазады CABAR.Asia. Бүгінде бұл салада қысқа мерзімді перспективада оң үрдістерді байқауға болады.
Тіркелген құқықбұзушылықтардың орташа саны бойынша ІІМ қызметкерлерінен кейінгі екінші орында, істер саны бойынша үлкен алшақтықпен әскери қызметкерлер тұрды. Орта есеппен 2015–2021 жылдары оларға қатысты жылына 100-ге жуық іс қозғалған. Сонымен қатар, қылмыс статистикасы күрт төмендей бастады — 2017 жылы 189 құқық бұзушылық болса, 2021 жылы бір ғана қылмысқа дейін.
Судьялар 2015–2021 жылдар аралығында дейін бар болғаны 23-ке жуық қызметтік қылмыс жасап, істердің саны саны бойынша сегізінші орында болды.
Сонымен қатар, Freedom House ұйымының пікірінше, сот процесінің әр кезеңінде жемқорлық анық байқалды. Судьялар ең жоғары жалақы алатын мемлекеттік қызметкерлердің қатарында болғанымен, адвокаттар мен құқық қорғаушылардың айтуынша, судьялар, прокурорлар және басқа да шенеуніктер көптеген қылмыстық және азаматтық істер бойынша қолайлы шешім шығару үшін пара талап етеді.
2015–2021 жылдардағы депутаттарға қатысты небәрі 9 құқық бұзушылық тіркелді. Бір қызығы, 2018 жылы бір парламентарийге «қылмыстық топ құрды және оны басқарды, бұл оған қатысуға тең» деген айып тағылды. Сол жылы осындай екі мақала шықты. Ол депутаттың қасында сыбайлас әкім де болған. Екеуінің де есімі белгісіз.
Тізімнің соңында қызметтік құқық бұзушылықтарды тексеретін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің өзі. Оның қызметкерлері, ресми деректерге сәйкес, ең аз құқық бұзушылық жасаған, соңғы бес жылда бар болғаны бес іс (2015-2016 жылдардың деректері жоқ), оның ішінде екі бөтеннің сеніп тапсырылған мүлкін иемдену немесе жымқыру және бір жол қозғалысы ережесін бұзу немесе көлік құралдарын басқаратын тұлғалардың көлік құралдарын пайдалануы.
Жыл сайын жасалатын сыбайлас жемқорлық қылмыстары еліміздің ұлттық экономикасына миллиардтаған шығын әкеледі. 10 жыл ішінде — 2009–2019 жылдар аралығында — елдегі сыбайлас жемқорлықтан келген материалдық шығын 160 млрд теңгеден астам (387 млн АҚШ доллар) болды, деп хабарлайды CABAR.Asia. Сыбайлас жемқорлық қылмыстарынан Қазақстан экономикасына келтірілген негізгі шығын 2013 жылы байқалды: 80 млрд теңгеден астам (193 млн АҚШ доллары).
