Қазақстанда көптеген жылдар бойы әлеуметтік осал азаматтарды қолдауға бағытталған тұрғын үй көмегі жүйесі жұмыс істеп келеді. Бұл — «Тұрғын үй көмегін беру қағидаларын бекіту туралы» бұйрықпен реттелетін жергілікті бюджеттен мемлекеттік қолдау шарасы, ол ең мұқтаж азаматтардың әмиянына ауыртпалық салмай, тұрғын үйді күтіп ұстауға және коммуналдық қызмет ақысын төлеуге жұмсалатын шығындардың бір бөлігін өтейді.
Тұрғын үй көмегі жалғыз баспанасында тұратын және тұрақты тіркелген азаматтарға, сондай-ақ мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жалға алушыларға және жергілікті атқарушы органдар берген жекеменшік сектордағы тұрғын үйді жалға алушыларға ұсынылады.
Көмек тұрақты тіркелген жері бойынша көрсетіледі. Өтінішті еGov порталы арқылы онлайн (егер бұл аймақта қарастырылған болса) немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ-да офлайн беруге болады.
Айта кетейік, тұрғын үй көмегі тұрғын үй-коммуналдық қызметтердің тарифтерін кезең-кезеңімен көтеру кезінде халықтың осал топтарын әлеуметтік қолдаудың негізгі құралы болып қалады. Коммуналдық жүйелерді жаңартуға және жаңғыртуға қосымша қаржы салудың арқасында қазақстандықтар бүгінде жылумен және сумен қамтамасыз етуде іркілістерге тап болмайды, еліміз өткен жылыту маусымын апатсыз өткізіп, жаңасына сәтті аяқ басты, инфрақұрылым біртіндеп тұрақтанып келеді.
Жаңа тарифтік саясатты жүзеге асыру қазірдің өзінде айтарлықтай нәтижеге әкеліп, Екібастұз бен Риддерде болған жағдайға ұқсас жағдайлардың қайталануына жол бермей, елдің бүкіл экономикасын одан әрі дамытуға жол салды. Атаулы өтемақы механизмі әлеуметтік қорғау мен инфрақұрылымға инвестиция салу қажеттілігі арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ете отырып, аз қамтылған отбасыларға жүктемені жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Маңызды жайт: 2025 жылдың тамыз айынан бастап тұрғын үй көмегі жаңаша есептеледі. Енді тұрғын үй көмегінің мөлшерін қызмет көрсетуші келесі нормалар шегінде есептейді:
- Газбен жабдықтау — бір адамға 15 текше метрден артық емес.
- Электрмен жабдықтау — табиғи монополиялар саласындағы қызметті реттейтін өңірлік уәкілетті орган белгілеген нормаларға сәйкес.
- Тұтынушы үшін сумен жабдықтау немесе су бұру:
◦ суық су — бір адамға 4 текше метрден аспайды;
◦ ыстық су — бір адамға 2 текше метрден аспайды. - Жылумен жабдықтау — бір адамға 0,025 Гкал аспайды.
- Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару (қоқыс шығару) — бір адамға 650 теңгеден аспайды.
- Лифттерге қызмет көрсету — бір пәтерге 1300 теңгеден аспайды.
- Телекоммуникация желісіне қосылған телефон үшін абоненттік төлемді ұлғайту бөлігінде байланыс қызметтері — бір абонентке 1399 теңгеден аспайды.
- Кондоминиум объектісін басқаруға және кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін күтіп-ұстауға, оның ішінде кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін күрделі жөндеуге жұмсалатын шығыстар — бір шаршы метр үшін 60 теңгеден аспайды.
- Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді пайдаланғаны үшін жалдау ақысы — бір шаршы метр үшін 120 теңгеден аспайды.
- Бір адамға арналған шаршы метрдің нормасы — 18 шаршы метр пайдалы алаң, бірақ жалғыз тұратын адам үшін нақты алынатын алаң 30 шаршы метрден аспайды.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметі бойынша, ағымдағы жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша қазақстандықтарға жалпы сомасы 453,4 млн теңге көлемінде тұрғын үй көмегі тағайындалды. Тұрғын үй көмегі 9,6 мың отбасына тағайындалды, бір отбасы үшін бір тоқсандағы төлемнің орташа мөлшері 4,6 мың теңгені құрайды.
Төлемдердің ең көп жалпы көлемі Қостанай (60,4 млн теңге), Жамбыл (55,1 млн теңге) және Қызылорда (54,3 млн теңге) облыстарына тиесілі. Төлем алған отбасы мүшелерінің ең көп саны Қостанай, Қарағанды және Жамбыл облыстарында байқалды.
Сектордағы төлемдердің ең елеулі орташа мөлшері Түркістан облысында (7,9 мың теңге), Шымкентте (7,3 мың теңге) және Қызылорда облысында (6,9 мың теңге) белгіленді.
Толығырақ — жоғарыдағы кестеде.
2024 жылы тұрғын үй көмегінің жалпы сомасы 592,1 млн теңгені құрады. Бұл төлемдерді тұрғын үй көмегі тағайындалған 17,55 мың отбасы мүшесі алды. Бір жыл ішінде төленген көмек сомасы 42,7%-ға, алушылардың отбасы мүшелерінің саны 64,3%-ға қысқарды.
Төлемдердің ең көп көлемі Қызылорда (113 млн теңге), Жамбыл (89,8 млн теңге) және Қостанай (61,3 млн теңге) облыстарында тіркелді.
Төлем алатын отбасы мүшелерінің ең көп саны Қарағанды (2,81 мың адам), Жамбыл (2,69 мың адам) және Қостанай (2,18 мың адам) облыстарында байқалды.
Тұрғын үй көмегін есептеу принципін жақсы түсіну үшін қарапайым нақты мысал келтірейік.
Қорытындылай келе, мынаны атап өткен жөн: тұрғын үй көмегі жүйесі, ең алдымен, мәртебесіне қарамастан, аз қамтылған отбасыларға бағытталған. Зейнеткерлер, мүгедектігі бар адамдар, көп балалы отбасылар немесе кез келген басқа санаттағы адамдар, егер олар шынымен мұқтаж болса, тең жағдайда қолдау алады. Осы үй шаруашылықтары тарифтердің күрт өзгеруінен қорғалған: тұрғын үй көмегі механизмі шығыстардың өсуін өтейді және коммуналдық қызметтердің қолжетімділігін сақтауға мүмкіндік береді.
Бұл ретте жосықсыз алушыларды жүйеден шығаруға көмектесетін тексеру құралдары жұмыс істейді, бұл көмектің шынымен мұқтаж адамдарға бағытталуын қамтамасыз етеді.
