Соңғы бір жылда ҚР-да вирусты гепатитпен сырқаттану 4 еседен астам өсті. 2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда бұл көрсеткіш 100 мың халыққа шаққанда 10,2 жағдайдан асты. Бір жыл бұрын жағдай әлдеқайда жақсы болған — 100 мың адамға 2,5 жағдай ғана тіркелген.
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі «Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы» ЖШҚ жанындағы «Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-тәжірибелік орталығы» (СЭСМҒТО) РМК филиалының статистикасы 2023 жылдың қаңтарында сырқаттанудың күрт көтеріліп кеткенін көрсетеді, дегенмен вирустың кейбір түрлерін жұқтырған адамдар санының маусымдық өсуі әдетте жазда және күзде болады. Аурудың ең жоғары деңгейі наурыз айында тіркелді, бұл көрсеткіш 100 мың адамға шаққанда 15 жағдайға дейін өсті. Орталық сарапшылары шілде айынан бері жүйелі түрде төмендегенін атап өтті.
СЭСМҒТО мәліметінше, вирустың қосалқы түрлерінің динамикасы әртүрлі болды. Жедел вирусты гепатит А ауруы 6,8 есе, созылмалы В және С вирусты гепатиттерімен сырқаттану 4,1% өсті. Д гепатиті вирусын жұқтырудың оқшауланған жағдайлары анықталды, Е гепатитін жұқтыру жағдайлары мүлдем тіркелмеді.
Былтыр сырқаттанудың жоғары көрсеткіші республика бойынша емес, тек жекелеген өңірлерде ғана байқалды. Гепатит вирусын жұқтыру жиілігі республикалық деңгейден 3 есе жоғары болған Абай облысы алда болды: 100 мың тұрғынға шаққанда 32,7 жағдай. Одан кейін Астана (27,2), Шығыс Қазақстан (23,3) және Ұлытау (22,1) облыстары.
Соңғы бір жылда дерлік өңірлердің барлығында аурушаңдық үш-төрт есе өсті, ал кейбір өңірлерде өсім одан да айтарлықтай көп болды: Ақмола облысында 2022 жылмен салыстырғанда жұқтыру көрсеткіші 7 есе, Шымкентте 12,2 есе. Тек екі өңірде — Солтүстік Қазақстан (13,9% көбейген) және Ақмола (9,3% азайған) жағдай салыстырмалы түрде тұрақты болды.
ҚР СЖРА Ұлттық статистикалық бюросы вирустың тек бір кіші түрі — В гепатиті бойынша ұзақ мерзімді динамикасын жариялайды. Осы деректерден мынадай қорытынды жасауға болады: вирустық гепатиттің бұл түрі бойынша төмен көрсеткіштер 2017 жылдан 2021 жылға дейін байқалды, тек 2022 жылы күрт көтерілу тіркелді. В гепатитімен сырқаттану биыл 12,5 есе — 100 мың тұрғынға шаққанда 0,2-ден 2,5 жағдайға дейін өсті.
Халық арасында В гепатиті ауруының деңгейі Қазақстан 2030 жылға қарай қол жеткізуге ұмтылатын БҰҰ Тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) көрсеткіштерінің бірі. Бастапқыда ТДМ белгіленген кезде дәрігерлердің басты ұмтылысы 2023 жылға қарай гепатитті толығымен жою болатын. Енді миссияның сәтсіз болғаны белгілі болды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жаңа жаһандық стратегиясы 2030 жылға қарай жаңа инфекциялар санын 90% қысқарту және өлім-жітімді 65% төмендету.
Вакцинация гепатитпен күресудің негізгі құралы болып қала береді, ол аурудың созылмалы түрінің дамуын 95%-ын болдырмайды. Қазақстанда балалар тегін егіледі, екпенің негізгі жасы екі жасқа дейін. Дегенмен, соңғы жылдары дәрігерлер ата-аналардың балаларын тек тұмау мен қызылшаға ғана емес, гепатитке қарсы екпеден бас тартуы туралы айта бастады. Мәселен, бұл жағдай Астанада былтыр жыл ортасында қалыптасқан. Одан кейін елорданың бас санитарлық дәрігерінің айтуынша, балалардың А гепатитін жұқтырған жағдайларының 91%-да кәмелетке толмағандар ата-аналары қарсы болғандықтан екпе алмаған. ҚР Үкіметінің биылғы бірінші отырысында ҚР-ның бұрынғы денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният 2023 жылы бір жасқа дейінгі 500 мың бала көкжөтел, дифтерия, сіреспе, полиомиелит және вирусты гепатит В, гемофильді инфекция сияқты вирустарға қарсы жоспарлы профилактикалық екпелерді өткізіп алғанын хабарлады.
«Вакцинамен басқарылатын аурулардың көбеюі 2015 жылғы заңмен тікелей байланысты, бұл ата-аналарға балаларын екпеден бас тартуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты 5–7 жылдан кейін иммундық емес қабат өсті. Мәліметтерге сүйенсек, бүгінде 6 жасқа дейінгі 800 мыңға жуық бала дифтерия, полиомиелит, туберкулез және басқа да қауіпті инфекциялардан қорғалмаған және егілмеген. Осыған байланысты министрлік жоспарлы екпемен қатар, балаларды қосымша егу бойынша кешенді жұмыс жүргізетін болады», — деді Денсаулық сақтау министрлігінің өкілі.
Жалпы, Еуропа мен Азияның көптеген елдерімен салыстырғанда біздің елімізде балаларды вакцинациялау көрсеткіштерін жоғары деп атауға болады. OurWorldinData.org интернет-ғылыми басылымының мәліметінше, 2021 жылы Қазақстан вакцинациялаушылардың үлесі бойынша 189 елдің ішінде 50-орында тұр. Ол кезде Қазақстанда бұл көрсеткіш 95%-ға жетсе, әлемде 80% болған.
