Көптеген елдердің, соның ішінде дамыған елдердің ұлттық қорларының теріс рентабельділігі бүгінгі таңда әлемдік үрдіс. Барлық негізгі әлемдік индекстер жоғары құбылмалылықты көрсетеді және біртіндеп құлдырады. Мәселен, Британия қор биржасының FTSE 100 индексі жыл басынан 20 қыркүйекке дейін 4,2%, АҚШ қор индексі US 500 Cash 19,3%, Dow Jones Industrial Average 16,1%, Германия қор нарығы индексі DAX бірден 20,9% төмендеді.
Ескерту: бұл индекстер экономиканың әртүрлі салаларында жұмыс істейтін жүздеген ірі әлемдік компаниялардың акцияларын қамтиды. Атап айтқанда, биыл бірінші жартыжылдықта Норвегияның егеменді қорының шығыны 174 млрд АҚШ долларын, ал Швейцария ұлттық банкінің шығыны 100 млрд АҚШ долларын құраған. Жалпы Норвегия қорының активтері жыл басынан бері 5,5% азайған. Қор қаражаты шетелдік акцияларға, облигацияларға, жылжымайтын мүлікке және жаңартылатын энергия жобаларына инвестицияланады. Euronews.com сайтының хабарлауынша, қор басшысы Николай Танген Норвегия парламентінің отырысында сөйлеген сөзінде олардың соңғы үш онжылдықтағы ең күрделі өзгерістермен бетпе-бет келгенін атап өтіп, мұның активтерді 40%-ға дейін шығынға ұшыратуы мүмкін екенін ескерткен.
Сонымен бірге, ұзақ мерзімді тарихи динамикаға тоқталсақ, әлемдегі ең табысты қорлардың бірі — Норвегиялық қор. Табыс жоғары тәуекелдермен байланысты, өйткені нарық заңдары ережелерді белгілейді: тәуекел неғұрлым жоғары болса, соғұрлым табыс жоғары болады. Норвегия қоры қор нарықтарындағы өзгеріс кезеңдерінде ең үлкен шығынға ұшырады. Бірақ дамыған елдердің, соның ішінде Норвегияның халқы қаржылық сауатты болғандықтан, азаматтардың көпшілігі қор нарығына инвестиция салады және олар жұмыс істейтін ережелерді түсінеді. Бұл елдерде айтарлықтай жоғары тәуекелге төзімділік бар. Бұл ұлттық қор менеджерлеріне елеулі қоғамдық қысымсыз қиын кезеңдерден өтуге мүмкіндік береді.
ҚР Ұлттық қорының инвестициялық кірісі көптеген басқа мемлекеттер сияқты биыл тамыз айында теріс болды. Ұлттық қордың активтері бір айда 1% өсті, бірақ жыл басынан бері 2,7% төмендеді.
Бұл күтілген нәтиже. Соңғы айдағы акция мен облигацияның төмендеуі жаһандық капиталдың ақша нарығына ойысуына байланысты. Бұл әлемнің жетекші орталық банктері жүргізіп жатқан ақша-несие саясатын қатаңдатуы аясында болды.
Осылайша, экономикалық немесе геосаяси тәуекелдерді іске асыру аясында белгілі бір кезеңдерде әлемдік қаржы нарықтарындағы құбылмалылыққа және соның салдарынан қаржы құралдарының баға белгілеулерінің төмендеуіне байланысты кірістілік теріс немесе күтілетін оң мәндерден төмен болуы мүмкін.
Ескерту: бұл ретте Ұлттық қордың ұзақ мерзімді табыстылығы жылдық есептегенде 3,05%-ды құрайды.
Қазақстанның Ұлттық қорын басқару стратегиясы ұзақ мерзімді стратегия. 2021 жылдың қорытындысы бойынша Ұлттық қордың валюталық активтерінің кірістілігі (АҚШ долларымен) соңғы 5 жылда жылдық мәнде 4,76%-ды, соңғы 10 жылда 2,74%-ды, құрылған уақыттан бері 3,72%-ды құрады. Бұл ретте кірістілік 2021 жылдың соңында 4,21% болды.
ҚР Үкіметінің қаулысына сәйкес Ұлттық қордың активтері рұқсат етілген және сыртқы қаржы нарықтарында айналыстағы тізбеге енгізілген қаржы құралдарына орналастырылады.
Ұлттық қордың құрылымын тұрақтандыру және жинақ портфельдері құрайды. Ұлттық қордың тұрақтандыру портфелінің активтері негізінен тұрақты кірісі бар дамыған елдердің қысқа мерзімді жоғары сенімді мемлекеттік бағалы қағаздарына инвестицияланады. Бұл ретте Ұлттық қордың жинақ портфелі активтер кластары, нарықтар және валюталар бойынша анағұрлым әртараптандырылған. Ол дамыған және дамушы елдердің мемлекеттік бағалы қағаздарынан, инвестициялық деңгейдегі корпоративтік облигациялардан, дамыған елдердің компанияларының акцияларынан және алтын портфелінен тұрады.
Жинақ портфелінің активтері келесі мақсатты үлестермен теңдестірілген стратегиялық бөлуге сәйкес инвестицияланады:
• акциялар (30%);
• алтын портфелі және балама құралдар (әрқайсысы 5%-ға дейін);
• инвестициялық деңгейдегі корпоративтік облигациялар (10%);
• дамушы елдердің мемлекеттік облигациялары (21%);
• дамыған елдердің мемлекеттік облигациялары (29%).
Жинақ портфелінің активтерін жаңа мақсатты стратегиялық бөлуге көшуді 2022 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарлануда.
