Биылғы жылдың бірінші жартыжылдығында ҚР-да халыққа арналған реттеліп көрсетілетін коммуналдық қызметтерге — сумен жабдықтау, канализация, электр энергиясы, жылумен жабдықтау және газбен жабдықтау тарифтерін көтеруге мораторий енгізілді. Табиғи монополияларды реттеу комитеті тарифтерді 2021 жылғы желтоқсандағы деңгейде ұстау шараларын қабылдады.
Ranking.kz тобы тұрғын үй қызметтері саласындағы баға динамикасына талдау жасады. ҚР СЖРА ҰСБ деректері бойынша биылғы жылдың бірінші тоқсанында реттелетін коммуналдық қызметтер құнының өсуі байқалмады; сонымен қатар, екінші тоқсанда бірінші тоқсанмен салыстырғанда бағаның 0,5% төмендеуі тіркелді.
Қызмет көрсету сегменттері бойынша бөлетін болсақ, сурет оптимистік көрінеді: биылғы жылдың екінші тоқсанында бірінші тоқсанмен салыстырғанда суық сумен жабдықтау 0,7%, ыстық сумен жабдықтау — 1,7%, су бұру — 0,8%, газбен қамтамасыз ету (сонымен қатар тарату желілері және сұйытылған газ арқылы тасымалданатын газ) — 1,3%, орталықтандырылған жылу — 0,4%, электр энергиясы бағасы өзгерген жоқ.
Айлық динамикада мынадай жағдай қалыптасуда: биылғы жылдың шілде айында тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жыл басындағымен салыстырғанда 0,3%, реттелетін коммуналдық қызметтер 0,9% арзандады. Сегменттерге бөлетін болсақ, жыл басына қарай суық сумен жабдықтау 1,8%, ыстық су — 4,3%, кәріз — 1,5%, тарату желілері арқылы тасымалданатын табиғи газ — 2% арзандады. Жыл басымен салыстырғанда орталықтандырылған жылу тарифтері 0,7% төмендеді.
Тамыз айында кейбір санаттар бойынша тарифтердің шамалы өсуі байқалды. Мәселен, тамыз айының қорытындысы бойынша жыл басымен салыстырғанда реттеліп көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің бағасы жалпы алғанда 0,4% өсті. Суық су — 0,6%, су бұру — 1,2%, электр энергиясы — 1,5%, тарату желілері арқылы тасымалданатын газ — 0,1% қымбаттады. Орталық жылу мен ыстық су бұрынғысынша бағаның төмендеуін көрсетті, жыл басына сәйкес тиісінше 0,7% және 3,9%.
Жалпы, реттелетін коммуналдық қызметтерге тарифтердің өспеуі немесе шамалы ғана өзгеруі көпжылдық динамикада әсіресе айқын көрінеді. Мәселен, 2018 жылы Қазақстанда орталықтандырылған жылытудың орташа тарифі 1 Гкал үшін 3999 теңге болса, 2021 жылы ол бар болғаны 3460 теңгені құрады.
Сумен жабдықтау және су бұру мәселесінде де жағдай анық: 2018 жылы суық судың 1 куб метрі 73 теңге болды. 2021 жылы 1 куб метрге небәрі 71,1 теңге. Ыстық су 2018 жылы 1 куб метрі 240 теңге болды. 2021 жылы 1 куб метрге 263,1 теңге. Су бұру 2018 жылы 1 куб метрі үшін 47,8 теңгені құрады. 2021 жылы 1 куб метр үшін 50,5 теңге.
Әртүрлі коммуналды қызметтер туралы толығырақ деректерді графиктерден табуға болады.
Коммуналдық қызметтерден басқа барлық салалардағы бағаның көтерілуі қазақстандықтардың жеке бюджетіне айтарлықтай нұқсан келтірді. Биылғы жылдың бірінші тоқсанында азаматтардың шығындары бір жылда 17%, ал табыстары 15% ғана өскенін жазған болатынбыз.
Шығындардың күрт өсуі аясында тұрғын үйді ұстау, жөндеу және коммуналдық қызметтер шығындар құрылымында қазақстандықтардың жалпы шығындарының 6,1%-ын ғана алып, тұтынушылардың әмияндары үшін жалпы алғанда «агрессивті емес» санатқа айналды.
Бұл дағдарысты жылдарды қоса алғанда, өткен жылдармен салыстырғанда айтарлықтай аз. Мәселен, 2020-2021 жылдарының бірінші тоқсанында («коронодағдарыс») көрсеткіш 6,4%–6,7%, 2014–2016 жылдарының («санкциялар» дағдарысы) — 7,3%–7,8%, ал 2009 жылдың (әлемдік экономикалық дағдарыс) — 11%-ға жетті.
Осылайша, қазіргі уақытта мемлекеттік қызмет көрсету сегментінде бағаның өсуін тежеу айтарлықтай нәтиже береді және шын мәнінде қазақстандықтарды кем дегенде осы аспектіде отбасылық бюджетке ауыр соққыдан қорғайды.
