Қазақстандық отбасылар тіс емдеу мен протездеуге ақшаны көбірек жұмсай бастады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) мамандары қазақстандықтардың арасында жүргізген сауалнама нәтижелеріне сүйенсек, былтыр үшінші тоқсанда отбасылардың стоматологиялық қызметке жұмсаған ақшасының жалпы сомасы 6,6 мың теңгеден асты. Бұл 2022 жылдың үшінші тоқсанымен салыстырғанда (5,1 мың теңге) 29,1% артық.
Стоматологтар қазақстандықтардың денсаулық сақтау шығындарының негізгі бөлігі болмаса да, отбасылардағы медицинаға жұмсалатын шығындардың жалпы көлеміндегі стоматологиялық қызметтің үлесі айтарлықтай 25,2% құрайды. Қазақстандықтар тіс дәрігерлерінен гөрі фармацевтерге ғана көп жұмсайды: үшінші тоқсанда азаматтар дәрі-дәрмекке 11 мың теңге (41,9%) жұмсаған.
Стационарлар көрсететін стоматологиялық қызметтердің көлемі туралы ҚР СЖРА ҰСБ деректері растайды: қазақстандық стоматологияда шын мәнінде ақшалай көрсеткіштердің өсуі байқалады. Бұл инфляциялық процестерге байланысты болуы мүмкін. Былтыр үшінші тоқсанда түрлі стоматологиялық емханалар мен кабинеттер 38,2 млрд теңгенің (жылдық көрсеткіште 19,1% көбейген) қызмет көрсетті.
Тоқсандық динамиканы қарастырған кезде көрсетілетін қызметтердің көлемі кезеңнен кезеңге өсуде деп айтуға болмайды. Мысалы, 2022 жылдың қаңтар–наурызда сома екі жылдағы ең жоғары: 65,2 млрд теңге болды. Кейіннен біртіндеп төмендеу байқалды. 2023 жылы тіс дәрігерлері мұндай жоғары деңгейге жеткен жоқ. Бұл уақытша құбылысты қарапайым түсіндіруге болады: 2022 жылдың басында қазақстандықтар өздерінің артық зейнетақы жинақтарын тіс емдеуге жұмсауға белсенді түрде жүгіне бастады. Азаматтардың мұндай мүмкіндікке ие болғаны туралы жаңалық 2021 жылы белгілі болды. Алайда, БЖЗҚ есебінен тіс емдеу процесі жылдам емес: адам алдымен жеке есепшот ашып, тіс дәрігерінің немесе протездің тексеруінен өтіп, егжей-тегжейлі емдеу жоспарын жасап, оның рұқсатын алуы керек.
БЖЗҚ баспасөз қызметінің мәліметінше, қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарын пайдалана отырып, медициналық қызмет алуға түскен өтініштерінің 96,5%-ы тіс емдеуге арналған. Бірыңғай зейнетақы қорынан 2021 жылдан бастап барлық кезеңде емделуге төленген ақшаның жалпы сомасы 419,3 млрд теңгені құрайды. Бір адамнан тәркіленген орташа сома 880 мың теңге шамасында ауытқиды.
ҚР СЖРА ҰСБ статистикалық есептері көрсеткендей: мемлекет стоматологиялық қызметтер нарығында күшті ойыншы да, инвестор да емес. Көрсетілетін қызметтердің жалпы көлемінің 90,3%-ын жеке меншік клиникалардағы стоматологтар, ал тек 7,1%-ын мемлекеттік емдеу мекемелері көрсетеді. Бұл деректер 2023 жылдың үшінші тоқсанына қатысты. Бір жыл бұрын арақатынас басқаша болды, бірақ аз ғана: 9,4%-бен салыстырғанда 85%.
Пациенттер әдетте тіс емдеуге өз қалтасынан төлейді. Мәселен, былтыр шілде–қыркүйекте көрсетілген қызметтердің жалпы көлемінің 79,3%-ы халық есебінен төленген. Бұл 38,2 млрд теңгенің 30,3 млрд теңгесі. Мемлекет қаржысы әлдеқайда аз: 13,8%. Бұл бюджет есебінен стоматологиялық көмек алуға құқығы бар тұрғындардың үлесінің аздығына байланысты. Тістерді тегін емдеуге тек жүкті әйелдер мен балалар ғана арқа сүйей алады.
Көрсетілетін стоматологиялық қызметтердің жалпы көлемінің жартысына жуығы екі ірі қаланың — Астана мен Алматының үлесіне тиеді. Былтыр үшінші тоқсанда олардың жалпы үлесі 47,1%-ды құрады. Сонымен қатар, бұл қалалардағы тіс емдеу қазақстандықтарға облыс орталықтарына қарағанда әлдеқайда қымбат деп айтуға болмайды.
Ranking.kz орта сегменттегі стоматологиялық клиникаларда жүргізген баға мониторингінің нәтижелеріне сүйенсек, 2024 жылдың қаңтарында екі астанада беткей және терең кариестерді емдеу құны орташа республикалық деңгейде болды. Мәселен, асқынбаған кариестерді емдеу үшін алматылықтар мен астаналықтар 10–13 мың теңге (анестезияны қоспағанда), терең кариес 20–27 мың теңге төлеуі керек. ҚР қалаларының ішінде стоматологиядағы терапевтік қызметтің осы екі түріне ең төмен баға Павлодар және Көкшетау қалаларында. Тіс дәрігерлерінің ең қымбат емі батыста — Атырау, Ақтау және Оралда.
Қазақстанның әртүрлі қалаларындағы стоматологиялық қызмет нарығын талдау да ірі қалалардан кейбір облыс орталықтарының технологиялық жағынан артта қалғанын көрсетті. Елордалық емханалар микроскоппен емдеу, люминерлерді орнату және импланттарға өмір бойы кепілдік беру қызметтерін ұсынса да, оңтүстік қалалардағы көптеген медициналық мекемелердің әлі күнге дейін өздерінің сайттары немесе әлеуметтік желілері жоқ және ең қарапайым қызметтерді тек онлайн каталогтарда жарнамалауды жалғастыруда.
