Қазақстандағы барлық театрлардың үштен бірі (73-тің 23-і), әрбір бесінші кинотеатр (105-тің 21-і) және елдегі барлық концерт ұйымдарының бірден 39%-ы (44-тің 17-сі) Алматыда орналасқан. Қала мәдени астана атағына сай және Zakon.kz хабарлағандай, дәл осы жерде қалалық Мәдениет басқармасына қарасты ұйымдар мен кәсіпорындар қызметкерлерінің жалақысын биыл тамыз айынан бастап 30% көтеру туралы шешім қабылданған. Атап айтқанда, хайуанаттар бағы, цирк, қуыршақ театры, «Алатау» дәстүрлі өнер театры, мемлекеттік мұрағат, кітапхана, музейлер бірлестігі, «Алматы әуендері» қызметкерлерінің жалақысы өседі.
Олардың оңтүстік астананың әлеуметтік, мәдени және ағарту өміріне барлық азаматтардың, соның ішінде халықтың осал топтарының қатысуын қамтамасыз етуге тырысады. Әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарының жұмыс істеуі үшін — 14 белсенді ұзақ өмір сүру орталығы, көп балалы аналарға арналған 9 «Бақытты отбасы», аз қамтылған отбасылардан шыққан студенттерге арналған 15 «Шыңға өрлеу» орталығы, сондай-ақ басқа да осыған ұқсас жобалар үшін қала бюджетінен 14 млрд теңге жоспарланған.
Жалпы, Алматыда 2024–2026 жылдарға арналған қала бюджеті бекітілді және оның әлеуметтік бағыты сақталатыны қазірдің өзінде белгілі: әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту мен жаңғыртуға, білім беру мен денсаулық сақтау қызметтерінің қолжетімділігі мен сапасын арттыруға ерекше көңіл бөлінуде. «Егер 2022 жылдың соңында әлеуметтік саланың бюджеті 506,4 млрд теңгені құраса, 2023 жылы ол 160 млрд теңгеге артып, биыл қарашада 665 млрд теңгеге жетті. 2024 жылы әлеуметтік салаға 726 млрд теңге бөлу жоспарлануда, бұл қала бюджеті шығынының 44,7%-ы», — деді Алматы әкімі Ерболат Досаев.
Шынында да, Алматыда халықтың лайықты өмір сүру деңгейін қолдауға бағытталған бағдарламалар мен жобалардың дәстүрлі күшті әлеуметтік блогы бар. Атап айтқанда, халықтың әлеуметтік осал топтарына (ХӘОТ) берілетін тұрғын үй төлемдері мен атаулы көмектің көлемін биылғы 7,2 млрд теңгеден 2024 жылы 10,9 млрд теңгеге дейін арттыру жоспарлануда. 16,5 млрд теңге мүгедектерге әлеуметтік көмек болады, атап айтқанда қаражат жеке көмекшілер мен ымдау тілі мамандарының қызметтері, сондай-ақ қосалқы техникалық құрал-жабдықтарды сатып алуға жұмсалады.
Сондай-ақ, келесі жылы оңайлатылған салық жүйесінің 8 санаты бойынша 2215 теңге көлемінде өтемақы төлеу жалғасады. Жалпы шығын 4,2 млрд теңгені құрайды, олар «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасы бойынша коммуналдық қызметтер тарифінің көтерілуін өтеуге арналған.
Мәдени астана сонымен қатар ҚР-ның білім орталығы: мұнда елдегі барлық ЖОО-ның үштен бірі жұмыс істейді (116-ның 39-ы), онда барлық қазақстандық студенттердің үштен біріне жуығы (578,2 мың адамның 177,6 мыңы) оқиды. Алматылық студенттердің 70%-ға жуығы басқа қалалардан келеді, бұл қаланы республиканың білім орталығына айналдырады.
Дегенмен, Алматыда жоғары оқу орындарынан бұрын, мектептер мен колледждерде білім беру үшін көп жұмыстар атқарылуда. Мәселен, ҚР Оқу-ағарту министрлігі мен Алматы қаласы әкімдігі қол қойған Білім беру жүйесін дамытудың 2023–2029 жылдарға арналған өңірлік жол картасына сәйкес, Алматы мектептерінің 18 мыңға жуық мұғалімі біліктілігін арттыру курсынан өтеді. Мектеп басшылығының 450 өкілі халықаралық менеджмент бағдарламаларын оқиды, ал 9 мыңнан астам мұғалім функционалдық сауат, цифрлық құзырет пен дағдыларды дамыту бағдарламаларын оқиды.
Колледждер мен мектептер де шет қалмайды: 4 мыңға жуық ТжКБ оқытушысы біліктілігін арттыру курстарынан өтеді, 600 арнайы пән оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлері халықаралық тағылымдамадан өтеді, 85 колледждің басшы қызметкерлері менеджмент саласындағы біліктіліктерін арттырады.
Студенттерге де тікелей қолдау көрсетіледі: мәселен, 1 қыркүйектен бастап оңтүстік астанадағы ЖОО мен колледждердің 115 мыңнан астам студенті жоғарылатылған шәкіртақыға ие болды.
Оқуды аяқтаған алматылық мамандар Қазақстан ғылымын алға жылжытады: зерттелген ҚР-ның инновациялары бар 3,4 мың кәсіпорнының 1 мыңнан астамы (үштен бірі дерлік) Алматыда жұмыс істейді. Бұл көрсеткіштің тікелей көрсеткіші: инновация — экономикалық айналымға әсер ететін жаңа немесе жетілдірілген өнім немесе технологиялық процесс түрінде жүзеге асырылатын интеллектуалдық және шығармашылық еңбектің соңғы нәтижесі.
Дарынды жас мамандарға түрлі мүмкіндік пен грант қарастырылған. Мәселен, 2024 жылы қалада жас сәулетшілер мен дизайнерлер үшін арнайы гранттар бекітіледі — оларға қалалық жобаларға арнайы тапсырыстар беріледі. Әр грантқа орта есеппен 5 млн теңгеге дейін сома бөлінеді. Жобалар Алматының сәулеттік келбетін дамытуға, сондай-ақ халық үшін инклюзивті орта құру идеясына сәйкес келуге арналған. «Біздің міндетіміз — жайлы қалалық ортаны құру мен сәулеттік мұраны сақтау арасындағы теңгерімді табу», — деп түсіндірді қала әкімі Ерболат Досаев.
Айтпақшы, қазірдің өзінде жайлы «жасыл» ортаға қадамдар жасалды. Мәселен, 2023 жылдың соңына дейін қалада 320 мың ағаш пен бұта отырғызылады.
Жалпы, оңтүстік астананың әлеуметтік маңызы бар салаларда, мейлі білім беру саласы болсын, инфрақұрылымдық сектор немесе абаттандыру бағдарламалары болсын, іске асыратын шешімдері, инновациялары мен пилоттық жобалары тек алматылықтарға ғана емес, сонымен қатар оқуға, тәжірибе алуға немесе жұмыс істеуге келген әрбір адамға жайлылық беруге бағытталған. Осыны бүкіл Қазақстан аумағына сәтті таратуға болады.
