Шетел валютасы дәстүрлі түрде Қазақстанда жинақтарды сақтаудың танымал тәсілдерінің бірі болып табылады. Алайда, ұлттық валютаның төмен құбылмалылығы кезінде долларды «жастықтың астында» ұстау өте тиімді емес. Біз бүгін нарықта шетел валютасына инвестиция салудың қандай тәсілдері бар екендігі туралы шолу дайындадық.
Ең танымал банктік депозиттен бастайық. Ағымдағы жылдың 1 наурызындағы жағдай бойынша Қазақстан халқының ел банктеріндегі салымдары бір жылда 20,7%-ға ұлғайып, 20 трлн теңгеден асты. Халық салымдарының серпінді өсуі жылдан жылға байқалады, бұл қазақстандықтардың жинақ көңіл-күйі мен қаржылық тәртіптің өсуін көрсетеді. Бес жыл ішінде ҚР ЕДБ-ға халықтың салымдары 2,4 есеге, ал онжылдықта — 5 есеге артты.
Бұл ретте шетел валютасындағы салымдардың үлесі жылдан жылға қысқарып келеді — салымдарды долларсыздандырудың белсенді кезеңі жүріп жатыр. Мәселен, 2024 жылдың ақпан айының соңында халықтың шетел валютасындағы салымдарының үлесі 26,1%-ды құрады, бұл ретте бір жыл бұрын үлесі 32,7%-ды, 2022 жылдың ұқсас кезеңінде — 38,7%-ды, 2020 жылы — 42,4%-ды, 2018 жылы — 50,3%-ды, ал 2016 жылдың сол кезеңінде — мүлде 78,2%-ды құраған болатын.
Шетел валютасындағы салымдар үлесінің қысқаруы халық арасында доллардың немесе еуроның танымалдылығының төмендегенін білдірмейді — бұл қаржы нарығында жүргізіліп жатқан салымдарды долларсыздандыру саясатының нәтижелері. Дәл 2016 жылдан бастап, шетел валютасындағы салымдар үлесінің төмендеуі басталған кезде, мұндай депозиттер бойынша сыйақы мөлшерлемелері заңнамалық деңгейде төмендей бастады. Көптеген жылдар бойы мөлшерлеме 1%-дан аспайды.
Осылайша, ҚР ЕДБ-дағы шетел валютасындағы салымдар үлесінің қысқаруы негізінен мәжбүрлі тиімсіз банктік жағдайлармен байланысты. Осыған байланысты долларлық салымшылар қаражат салудың басқа жолдарын іздейді, өйткені жинақтарды, тіпті шетел валютасын «жастықтың астында» сақтау тиімді емес.
Бұл ретте Қазақстанда шетел валютасында қаражат салудың баламалы тәсілдері бар. Банктердің өздері де тартымды өнімдер жасайды.
Мәселен, мысалы, еуропалық Home Credit Bank жылдық 7% кірістілік мөлшерлемесі өте жоғары АҚШ долларымен жеңілдік облигацияларын ұсынады. Мұндай облигацияларды банктің мобильді қосымшасы арқылы, сондай-ақ кез келген филиалдар мен бөлімшелерден оңай және кедергісіз сатып алуға болады. Брокерлік қызметке бөлек жүгінудің және қызмет ақысын төлеудің қажеті жоқ.
Облигациялар — яғни эмиссиялық борыштық бағалы қағаздар — инвестициялаудың сенімді және қауіпсіз тәсілдерінің бірі болып саналады. Облигацияларды сатып алғанда, клиент іс жүзінде банкке ақша береді, ал ол оны белгілі бір уақытта пайызбен бірге қайтаруға міндеттенеді.
Жалпы, шетел валютасына инвестициялаудың негізгі нұсқаларының қатарына мыналарды жатқызуға болады:
- Бағалы қағаздар нарығы — шетелдік компаниялардың акцияларына және сол облигацияларына шетел валютасында инвестициялау мүмкіндігі.
- Инвестициялық пай қорлары (ИПҚ) — қазақстандық инвестициялық компаниялар ИПҚ басқарады, оған АҚШ долларымен және тек онымен ғана емес инвестициялауға болады.
- Өмірді жинақтаушы сақтандыру — шетел валютасына қаражат салудың тағы бір тәсілі. Бұл өнімді өмірді сақтандыру компанияларынан сатып алуға болады.
