Биыл қаңтардың соңында алматылықтар өте қатты жер сілкінісін бастан өткерді. Жер сілкінісі ғимараттарды сұлатып, азаматтардың өміріне ауыр зардап әкелмегенімен, бұл оқиға халықтың және мемлекеттің осындай төтенше жағдайларға қаншалықты дайын еместігін көрсетті.
Ranking.kz әлемде және ҚР-дағы түрлі жылдардағы жер сілкінісінің статистикасын жинады. 2000 жылдан бастап 2023 жылға дейін, Statista мәліметінше, әлемде магнитудасы 5 балл және одан жоғары 42,3 мың жер сілкінісі тіркелген. Осы кезеңде ең көп жер сілкінісі 2011 (2,5 мың), 2010 (2,4 мың), 2007 (2,3 мың), 2021 (2,2 мың) және 2009 (2,1 мың) жылдары болды. Ең тыныш жыл 2002 жыл болды: 1,3 мың жер сілкінісі. XX ғасырдан бері жер сілкінісінің орнын анықтау және тіркеу технологиясы жақсарғанымен, ғалымдардың жер сілкінісін болжау мүмкіндігі әлі де айтарлықтай шектеулі.
2023 жылы 1,7 мың жер сілкінісі тіркелді, бұл бір жыл бұрынғыдан 0,8% аз. Салыстыру үшін: бұл «мазасыз» 2011 жылмен салыстырғанда 31% аз, сонымен бірге «тыныш» 2002 жылғыдан 27,7% артық.
Жиынтық вики деректеріне сәйкес, жалпы 2023 жылы әлемде магнитудасы 4-тен 8-ге дейінгі 15,6 мың жер сілкінісі тіркелді, бұл бір жыл бұрынғыдан 1% артық (бақытымызға орай, 8 балдан асатын жер сілкінісі болмады). Көбіне магнитудасы 4–4,9 балл болатын жер сілкіністері тіркелді: 13,8 мың. 5–5,9 балдық жер сілкіністері — 1,6 мың, 6–6,9 балдық — 128, 7–7,9 балдық — 19 жер сілкінісі болды.
Түркия мен Сирияда ақпан айында болған жер сілкінісі 2023 жылы қаза тапқандар саны бойынша ең жойқын болып саналады. Ол 62 мың адамның өмірін қиды. Магнитудасы 7,5–7,8 балл болды. Сондай-ақ 2023 жылдың қыркүйегінде Мароккода 3 мыңға жуық адамның өмірін қиған 6,8 балдық жер сілкінісі және қазан айында Ауғанстандағы 6,3 балдық жер сілкінісі 1,5 мыңға жуық адамның өмірін қиды.
Ең үлкен магнитудаға келетін болсақ, бұл Түркиядағы бұрынғыдай жер сілкінісі. Одан кейін Жаңа Каледония (7,7 балл, өлім жоқ), Филиппин (7,6 балл, 3 өлім), Индонезия (7,6 балл, өлім жоқ) және Тонга (сонымен қатар 7,6 балл, өлім жоқ).
2024 жылы earthquakelist.org мәліметі бойынша, 2 ақпандағы жағдай бойынша ең көп жер сілкінісі Жапонияда болды: 204 оқиға, ең жоғары магнитудасы 7,5. Одан кейін Мексика (180 оқиға, ең жоғары магнитудасы 6,1), Индонезия (169 оқиға, ең жоғары магнитудасы 5,6) келеді. Сондай-ақ Қытай, Қырғызстан, Қазақстан, Филиппин, Чили, Гватемала және Перуда жер сілкінісі жиі болды.
ҚР-да биылдың өзінде 123 жер сілкінісі тіркелді, ең жоғары магнитудасы 7 балды құрады (сол жер сілкінісі Алматыдан оңтүстік-шығысқа қарай 262 км жерде). Бүгінде ел әлемдегі 100 елдің ішінде 6-орында тұр, ал бұл жағымсыз рейтингте Қазақстан 2023 жылмен салыстырғанда 58 орынға көтерілді. Салыстыру үшін: 2023 жылы елде бар болғаны 55 жер сілкінісі тіркелді, ең жоғары магнитудасы 5,3 болды.
Рейтингті құру кезінде Қазақстандағы соңғы жер сілкінісі Таразда 2 ақпанда Астана уақытымен 02:14-те тіркелді, оның магнитудасы 4,4 балды құрады.
Жалпы, 1900 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін, earthquakes.zone мәліметінше, әлемдегі ең күшті жер сілкінісі — 9,6 магнитудасы — 1960 жылы 22 мамырда Чилиде тіркелген. Сондай-ақ XX-XXI ғасырлардағы қатты қирауға 1964 жылы АҚШ-та (9,2 балл), 2004 жылы Индонезияда (9,1 балл), 2011 жылы Жапонияда (9 балл) және 1952 жылы Ресейде (9 балл) жер сілкінісі себеп болды.
Қазақстанда ең күшті жер сілкінісі 1911 жылы 3 қаңтарда болды. Магнитудасы 7,8 балды құрады (барлық елдер арасында 23-орын). Жер сілкінісі шамамен төрт млн шаршы метр аумақта сезілді. Геолог К. Богданұлының айтуынша, жер сілкінісінен 452 адам қаза тауып, 740 адам жараланған, 1094 үй мен 4545 киіз үй қираған, сонымен қатар 13 мыңға жуық мал қырылған.
