Оңтүстік астана орналастыру орындарын толтыру деңгейі бойынша Қазақстанның көшбасшысына айналды. ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) деректеріне сай 2024 жылдың қаңтар–желтоқсан айларында Алматының бес жұлдызды қонақүйлеріндегі нөмірлердің толуы 67,6%-ға, төрт жұлдызды қонақүйлерде — 64,9%-ға, үш жұлдызды қонақүйлерде — 73,8%-ға жетті. Бұл — «жоғары маусым» кезеңіндегі, сол сияқты туристер аз келетін кезеңдегі деректерді жинақтайтын орташа жылдық көрсеткіш. Шетелден қонақтар ағылып келетін кезеңдер туралы айтатын болсақ немесе MICE-туризм (түрлі кездесулер мен келіссөздер, мәдени-бұқаралық іс-шаралар өткізу) қызметтеріне сұраныс жоғары болған кезде Оңтүстік астанада қазірдің өзінде қонақүй қоры тапшы. Іс жүзінде Алматының қонақүй инфрақұрылымы шамадан тыс жүктелген. Бұл жайлы соңғы жылдары қонақүй иелері мен «қонақүй саласының» басқа мамандары бірнеше рет мәлімдеген болатын (1, 2, 3).
Алматылық нөмірлік қордың толуы бойынша ұсынылған деректерді әлемнің танымал туристік дестинацияларының көрсеткіштерімен салыстыруға болады. Бұл жоғары деңгей. Statbase порталының ақпаратына сай бұл көрсеткіш көптеген аралдық мемлекеттерде 60%-дан асады, ал кейбір Еуропа елдерінде 65%-дан асады.
2024 жылы отельдердің көптеген санатында толу деңгейі жоғарылағанымен, тұтастай алғанда, ҚР-дағы нөмірлердің толуы бойынша жағдай Оңтүстік астанамен салыстырғанда басқаша. Мысалы, бес жұлдызды қонақүйлерде нөмірлердің орташа жылдық толуы 32,5%-дан 51,9%-ға дейін өсті. Төрт жұлдызды қонақүйлерде, керісінше, аздап төмендеу байқалады: 46,8%-ға дейін қысқарды. Үш жұлдызды қонақүйлердің көрсеткіші төменірек: 34,2%.
Орналастыру бағасының өсуімен қатар толу деңгейінің артуы осындай бизнес-объектілердің қорытынды қаржылық көрсеткіштеріне әсер етті. ҰСБ мәліметтері бойынша өткен жылдың қаңтар–желтоқсан айларында қазақстандық орналастыру орындары 299,8 млрд теңгеге қызмет көрсеткен. Бұл соңғы бірнеше жылдағы рекордтық көрсеткіш. Бір жылдағы өсім — шамамен 31%-ға артты. Егер 2019 жылғы деректермен салыстыратын болсақ, бұл кезеңдегі өсім екі еседен көп болды. Қаражат бойынша мұндай айтарлықтай өсім, басқалармен қатар, келушілер санының артуына байланысты болды. Былтыр орналастыру орындары 9,1 млн клиент қабылдады, олар бөлмелерді кем дегенде бір түнге алған — бұл өткен жылмен салыстырғанда 1 млн-ға көп.
Барлық келушілердің төрттен бір бөлігі Алматыға түсті: ондағы орналастыру орындарында өткен жылы 2,3 млн қазақстандық пен шетелдік қонақтар қалған. Нақты туристер Оңтүстік астанадағы HoReCa секторының негізгі мақсатты аудиториясы және қозғаушы күші болып табылады. Өткен жылдың 12 айында Алматыдағы орналастыру орындары 96,3 млрд теңгеге қызмет көрсетті, бұл ҚР бойынша жалпы соманың үштен бірін құрады. Бір жылдағы өсім — 30%-ға артты.
Ал Алматы агломерациясындағы жағдай келесідей. 2024 жылы Алматы қаласы мен Алматы облысының орналастыру орындары жалпы 107 млрд теңгеге қызмет көрсетті. Ел нарығындағы үлесі 35,7%-ды құрады. Есептеулер көрсеткендей, 2020 жылдан бері Алматы агломерациясының үлес салмағы біртіндеп артып келеді.
Бір жыл ішінде орналастыру орындарының жалпы саны қалай өзгергенін көрейік. Өткен жылы олардың саны 7,8%-ға артты. Егер 2023 жылы ҚР-да 4 мыңға жуық қонақүй, отель, хостел, туристік базалар мен басқа да уақытша тұру орындары тіркелген болса, өткен жылдың соңына қарай бұл көрсеткіш 4,3 мыңға жетті. Оның 664-і Алматы агломерациясына тиесілі: 387-сі Оңтүстік астанада, 277-сі Алматы облысында. Алматыны абсолютті көшбасшы деп атауға болмайды, орналастыру орындары көбірек аймақтар бар — мысалы, Жетісу облысы (390).
Сонымен бірге дәл Алматыда басқа аймақтармен салыстырғанда қонақүйлер мен отельдердің ең көп санаты бар: 24. Алайда, соңғы бір жылда Оңтүстік астанада жұлдызды қонақүйлердің саны тек біреуге ғана өсті, ал Астанада бір жылда 8 жаңа «жұлдызды» қонақүйді пайдалануға беріп үлгерді.
Ұсынылған деректер Оңтүстік астананың қонақүй бизнесін дамыту тұрғысынан айтарлықтай шектеулі екенін тағы да растайды. Құрылыс салу осыншалықты тығыз және инженерлік инфрақұрылым шамадан тыс жүктелген жағдайда барлық қажетті ілеспе объектілері бар жаңа үлкен қонақүйлерді салатын тіптен жер жоқ.
Жаңа Алатау қаласы Алматының қонақүй бизнесі үшін «өсу шегін» еңсерудің ықтимал жолдарының бірі болуы мүмкін. Мегаполис Оңтүстік астанаға жақын орналасып, оның табиғи жалғасы болмақ. Қазақстан іс жүзінде басынан бастап салатын қалада қаржылық, іскерлік орталықтар, санаттық қонақүйлер мен отельдер сияқты объектілерді салуға арналған аумақтар қарастырылған. 2050 жылға дейінгі Алатау қаласының Бас жоспарына сай қаланың орталық бөлігінде іскерлік ауданның құрылысына орын бөлінеді, ірі қонақүй кешендері де сол жерде орналасады. Бұл аумақтың, бір жағынан, Алматының қалалық шегіне ең жақын орналасуы, екінші жағынан, білім беруді, ғылым, озық медициналық технологияларды дамытуға арналған аймаққа іргелес орналасуы да өте маңызды фактор. Біз шетелдік студенттердің де Қазақстан үшін білім беру қызметтері саласын дамытудың жаңа күшіне айналуы мүмкін екенін бұған дейін жазған болатынбыз, ал ең ірі университеттердің көпшілігі Алматыда орналасқандықтан, нақты осы Оңтүстік астананың маңында ғылым қалашығының құрылысын бастау оңайырақ.
Алатау туристік қызметтер нарығын одан әрі дамытуда да шешуші рөл атқаратын болады. Қаланың солтүстік бөлігінде, Қапшағай су қоймасының жағалауына жақын жерде шетелдік және отандық туристерді тарта алатын демалыс аймағын құру жоспарлануда. Ал бұл, ең алдымен, қонақүй және мейрамхана бизнесіне, ойын-сауық саласына, сондай-ақ барлық сабақтас салаларға салынған инвестиция болып табылады.
