2024 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша Қазақстандағы айналыстағы төлем карточкаларының саны өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 75 млн-нан 13,5%-ға артық болды. Пайдаланылған карточкалар саны да өсті: плюс 16,4%, 38,5 млн.
Қазақстан — төлем карточкаларының енуі барынша жоғары деңгейде болатын және елдегі қаржы қызметтерін цифрландырудың онсыз да жоғары деңгейінің өсуін сүйемелдей отырып, жылдан жылға ұлғаюын жалғастыратын санаулы елдердің бірі.
Төлем карточкаларын пайдаланудың ең тұрақты тәсілі-қолма-қол ақшасыз төлемдер. Олардың көлемі жылдан жылға жоғары қарқынмен өсуде. Өткен жылдың қорытындысы бойынша елімізде 141,9 трлн теңгеге 11,3 млрд қолма-қол ақшасыз операция жасалды, жылдық өсім 36,7% құрады. 2023 жылы қолма-қол ақшасыз операциялар үлесінің 83%-дан 86%-ға дейін өсуі байқалды.
Қазақстандықтар арасында қолма-қол ақшасыз операциялар жасаудың ең сұранысқа ие нұсқасы — интернет пен мобильді банктің көмегімен. Өткен жылы цифрлық банкинг арқылы ҚР азаматтары күн сайын 344,5 млрд теңгеден астам сомаға шамамен 24,1 млн операция жүргізді.
2024 жылы заңсыз кәсіпкерлікті анықтау үшін төлемдерді тексеру туралы хабарландырудан кейін скептиктер қолма-қол ақшасыз төлемдер көлемінің олардан толық бас тартқанға дейін айтарлықтай төмендеуін болжады. Алайда, іс жүзінде ештеңе өзгерген жоқ. Қолма-қол ақшасыз төлемдер ел экономикасына терең еніп, халық белсенді қатысатын бүкіл экожүйені қалыптастырды.
Мәселен, ағымдағы жылдың екі айында Қазақстанда қолма — қол ақшасыз төлемдер көлемі 21,1 трлн теңгеге жетті — өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 17,1%-ға артық.
Бұл ретте қолма-қол ақшасыз төлемдердегі ең үлкен үлесті — 79% немесе 16,7 трлн теңге — интернет және мобильді банкинг арқылы бірдей онлайн-төлемдерді қалыптастырады.
Осы уақытта қызықты жағдай байқалады: 2024 жылдың екі айының қорытындысы бойынша төлемдер саны бойынша QR-кодтың көмегімен төлемдер екінші орында: 2,1 трлн теңгеге 416,1 млн транзакция. POS-терминалдар арқылы 2,3 трлн теңгеге 367,3 млн транзакция жүргізілді. Осылайша, QR-код арқылы төлемдер POS-терминалдар арқылы төлемдерден бірінші рет озып кетті.
Қолма-қол ақшасыз төлемдер көлемінің оң динамикасы осы төлемдерді қабылдайтын кәсіпкерлер санының өсуімен қатар жүреді. Мәселен, бір жыл ішінде мұндай сауда кәсіпорындарының саны 40%-ға, 793,1 мыңға дейін өсті, ал қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдайтын сауда нүктелерінің саны 19,7%-ға, 932,1 мыңға дейін өсті. POS-терминалдар желісі де кеңейіп, 1,04 миллион құрылғыға жетті (өсім — 25,3%). 2023 жылы әрбір POS-терминал арқылы орта есеппен 15,2 млн теңгеге 2,4 мың операция жүргізілді.
Қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдайтын кәсіпкерлер санының осындай өсуі кәсіпкерлер үшін банктік қызметтердің дамуымен де байланысты, онда тіркелу және кәсіпкерлік қызметті жүргізу оңай. Олардың ішіндегі ең сұранысқа ие — Google Play-дегі қаржы секторындағы ең танымал 5 мобильді қосымшаның қатарына кіретін Kaspi Pay. Кәсіпкерлер сонымен қатар BCC Business (18-ші), Бизнеске арналған Onlinebank (48-ші) және басқалары сияқты қосымшаларды пайдаланады.
Жоғарыда атап өткеніміздей, 2024 жылы заңсыз кәсіпкерлік қызмет үшін төлемдерді тексеру жарияланғаннан кейін кәсіпкерлер қолма-қол ақшасыз төлемдерден бас тартқан жоқ — керісінше, бейресми жұмыс істеген, жағдайды түзеткен және жеке кәсіпкер ретінде ресми тіркелген кәсіпкерлер. «Ақ» жұмыс істеу тиімдірек.
Егер бір ай бұрын орта есеппен 2-3 мыңға жуық адам тіркелген болса. ЖК, содан кейін ағымдағы жылдың қаңтарында — 75 мың, ақпанда — 70 мың. Яғни, бизнесті заңдастыру және көлеңкеден шығару қарқын алуда.
