2021 жылы Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің 2025 жылға дейінгі жаңартылған ұлттық даму жоспарын бекітті. Жоспар аясында он ұлттық басымдық белгіленді, олардың бірі толығымен ұлт денсаулығына арналған: «Қолжетімді және тиімді денсаулық сақтау жүйесі». Осы ұлттық басымдыққа қол жеткізудің тиімділігі төрт негізгі стратегиялық индикатор бойынша бағаланды. Белгілі болғандай, жаңартылған жоспардың бірінші жылының аяғына дейін оның ешқайсысы орындалмаған.
Ұлттық денсаулық сақтау жоспарының табысты жүзеге асырылуының негізгі көрсеткіштерінің бірі 2025 жылға қарай туу кезіндегі өмір сүру ұзақтығын 75 жасқа дейін ұлғайту. Алайда ҚР Ұлттық экономика министрлігінің ресми сайтындағы 2021 жылға арналған есеп бойынша, Қазақстанда өмір сүру ұзақтығын арттыру мүмкін болмады, керісінше қысқарды.
2021 жылдың соңына қарай Қазақстанда туу кезіндегі өмір сүру ұзақтығы орта есеппен 73,2 жасқа дейін артады деп жоспарланған болатын. Іс жүзінде бұл көрсеткіш 70,2 жасқа дейін төмендеді, бұл 2020 жылғыдан да аз, ол кезде көрсеткіш 71,4 жас болған.
Оның себебі COVID-19 пандемиясы, сондай-ақ елдегі аурушаңдық пен өлім-жітімнің артуы деп түсіндіріледі.
Денсаулық сақтау саласының тиімділігінің тағы бір көрсеткіші — ана өлімінің азаюы. Күтілетін көрсеткіштер ҚР денсаулық сақтау саласына қатысты әрбір бағдарламада бар, бірақ олардағы сандар сәйкес келмейді.
Мәселен, Ұлт жоспары бойынша ана өлімінің көрсеткіші 2021 жылы 100 мың тірі туғандарға шаққанда 35-тен төмен болып, 2025 жылға қарай 10-ға дейін төмендеуі керек еді.
Мемлекеттік бағдарламалардың сәйкессіздігіне келетін болсақ, бұл жерде Денсаулық сақтау министрлігінің 2020–2024 жылдарға арналған стратегиялық жоспарында ана өлімі 2021 жылға қарай 16,8, 2025 жылға қарай 14,5 болуы керек деп көрсетілгенін айта кетуге болады.
Іс жүзінде 2021 жылы ана өлімінің деңгейі 100 мың тірі туғандарға шаққанда 44,71 құрады, яғни Денсаулық сақтау министрлігінің жоспарымен салыстырғанда 2021 жылға аса жоғары бағаланған көрсеткіштің өзі орындалмай қалды. Бұл саладағы ұлт жоспары еліміздің барлық дерлік өңірінде жүзеге аспай қалды. Атырау облысында ана өлімінің нақты көрсеткіші күтілгеннен үш есеге жоғары болды. Ерекшеліктер Жамбыл, Түркістан және Павлодар облыстары, сондай-ақ Нұр-Сұлтан қаласы болды.
Дәл сол есепте коронавирустық пандемияға байланысты бұл көрсеткішке қол жеткізілмегені және ауруханалардың «ковид» медициналық мекемелері ретінде қайта тағайындалғаны және басқа аурулары бар науқастар дер кезінде көмек ала алмағандығы түсіндіріледі.
Алайда, депутаттар пандемия ана өлімінің артуына әсер етті деп санамайды, өйткені халықаралық сарапшылар жүкті әйелдер арасында COVID-19-дан жоғары өлім-жітім пандемия кезінде акушерлік-гинекологиялық көмекті ұйымдастыруда жүйелі проблемалар болған елдерде ғана байқалды деп санайды, деп хабарлайды Аktau.kz.
Ұлт жоспарының тағы бір маңызды көрсеткіші — бала өліміне келсек, мұнда ешбір өңірде көрсеткіштерге мүлде қол жеткізілген жоқ. Жыл соңына дейін Қазақстанда нәресте өлімі бір жыл бұрынғы 7,77-ден 1000 тірі туғанға шаққанда 7,6-ға дейін төмендеуі керек еді. Алайда, көрсеткіш керісінше, республика бойынша орта есеппен 8,44-ке көтерілді.
Алты айдың ішінде (2021 жылдың қаңтар–маусым) Қазақстанда сәби өлімі 12% өсіп, 1,7 мың адамға жеткенін бұған дейін жазған болатынбыз. Нәрестелер өлімінің ең көп тараған себебі перинаталдық кезеңде туындайтын жағдайлар болып табылады, осы себепті 932 бала қайтыс болды. 335 нәресте туа біткен ауытқулардан, тағы 72 сәби жұқпалы және паразиттік аурулардан қайтыс болды.
Баяндамада жоспарланған нәтижелердің болмауы пандемиямен, медициналық қызметкерлер мен дәрі-дәрмектің жетіспеушілігімен, сондай-ақ балалар ауруханалары мен бөлімшелерінің ересектерге арналған жұқпалы аурулар бөлімшелеріне айналуымен түсіндіріледі.
Ұлт жоспарында халықтың медициналық мекемелер көрсететін медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану деңгейін арттыру да қарастырылған.
2025 жылы Үкіметтің жоспары бойынша азаматтардың 80%-ы медициналық көмектің қолжетімділігі мен сапасына қанағаттанбақ. 2021 жылдың соңына қарай республика бойынша бұл көрсеткішті 53,3%-дан 66,1%-ға дейін арттыру жоспарланған еді. Алайда ҚР Ұлттық экономика министрлігінің есебінде бұл көрсеткіш небәрі 57,7% құраған.
