Соңғы бірнеше жылда біз елдің банк секторының белсенді дамуын байқадық. Барлық негізгі көрсеткіштер жылдан жылға өсуде. Бұл жағдайда ЕДБ қорландыру маңызды компонент болып табылады. Біз үнемі жазатын депозиттерден басқа, банктерді қорландырудың негізгі көздерінің бірі — облигациялар. Дәл осы құралды қарастырайық.
Қазақстандық банктер өз тәжірибелерінде облигацияларды белсенді пайдаланады. Мысалы, ағымдағы жылы Отбасы банкі өз облигацияларын шығару және орналастыру арқылы 300 млрд теңге тартуды жоспарлап отыр. Ақша қазақстандықтарға «Наурыз» бағдарламасы бойынша кредит беруге жұмсалады.
Облигациялардың жаңа шығарылымдарының мысалдарының ішінде Home Credit Bank-ті де атап өтуге болады: 2024 жылдың маусымы мен шілдесінде қаржы институты жалпы сомасы 40 млрд теңгеге екі облигация шығаруды жүзеге асырды. Ал Bank RBK ағымдағы жылдың мамыр айында 50 млрд теңгеге облигациялар шығарды.
Жалпы қазіргі уақытта Қазақстан қор биржасында облигациялардың белсенді шығарылымдарында 12 ЕДБ бар.
ЕДБ облигацияларды не үшін шығарады? Көптеген себептер бар: банктер осылайша өз қызметін қаржыландыруға, өтімділікті арттыруға, қаржыландыру көздерін әртараптандыруға және капитал құнын оңтайландыруға қаражат тартады. Бұл оларға несие беруге, операциялық қызметті қолдауға және ірі жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Облигациялар шығару сонымен қатар банктің несиелік рейтингін қолдауға ықпал етеді.
Жоғарыда атап өткеніміздей, ағымдағы жылы Отбасы банкі «Наурыз» ипотекалық бағдарламасын қаржыландыру үшін 300 млрд теңгеге облигациялар шығаруды жоспарлап отыр. Бұл ретте 100 млрд теңге көлеміндегі алғашқы шығарылым ағымдағы жылдың шілде айында болады. Бір облигацияның номиналды құны 1000 теңгені құрайды. Қаражат тартылатын мөлшерлеме алғашқы өткізілген мамандандырылған сауда-саттықтың қорытындылары бойынша айқындалады.
Облигацияларды инвесторлардың шектеусіз шеңберіне орналастыру жоспарлануда. Бұл екінші деңгейлі банктер, сақтандыру компаниялары және жеке тұлғалар болуы мүмкін. Яғни, қазақстандықтар да өз қаражатын, басқалармен қатар, банк облигацияларына инвестициялай алады. Облигациялар тәуекелдердің төмен болуына байланысты халық үшін ең тартымды инвестициялау құралдарының бірі болып саналады, ал егер шығаруды мемлекет қатысатын ірі компания жүзеге асырса, онда тәуекелдер мүлдем аз немесе мүлдем жоқ болады. Осылайша, Отбасы банкі әлеуетті инвесторлар үшін сенімді эмитент ретінде әрекет етеді. Бүгінгі таңда банк Fitch (BBB, республиканың елдік рейтингіне ұқсас) және Moody's (Baa2) агенттіктерінің ҚР бойынша ең жоғары рейтингтік бағаларына ие. Сонымен қатар, қаржы институты ҚР ЕДБ-нің ең ірі 5-ке кіреді, ал Отбасы банкінің кредиттік портфелінің сапасы сектордағы ең жоғары болып табылады.
«Наурыз» бағдарламасы маңызды әлеуметтік жоба екенін ескере отырып, шығарылған облигациялар әлеуметтік бағалы қағаздар мәртебесіне ие болады. Бұл банктің ESG қағидаттарын ұстануының және оның дамуының көрсеткіші. Облигацияларды ұстаушылар үшін бұл сәт қазақстандықтарды өз тұрғын үйімен қамтамасыз ету жөніндегі әлеуметтік маңызды міндеттерді шешуге жәрдемдесу жоспарындағы артықшылықтардың бірі болады.
Бұл істің Қазақстан үшін маңыздылығын жеке атап өтеміз: мұндай облигациялар инвесторларды олар бойынша елеулі қаржылық табыс алуға болатындығымен ғана емес, сонымен қатар қоғамның әлеуметтік жағдайлары мен әл-ауқатын жақсартуға бағытталған, яғни ESG тұрақты дамуына ықпал ететін жобаларды қолдау мүмкіндігімен де тартатыны бекер емес. Мұндай қаржы құралдары жылдан жылға бүкіл әлемде танымалдылығын арттыруда. Мәселен, 2023 жылы әлемдік нарықта ESG-облигациялар шығарылымының жиынтық көлемі бір жылда 3%-ға артып, 939 млрд АҚШ долларын құрады. Өткен жылы ESG облигацияларының әлемдік нарығының ең үлкен үлесі «жасыл» облигацияларға тиесілі болды: жаңа орналастырулардың жалпы көлемінің 60%. Олардың артынан әлеуметтік облигациялар, тұрақты даму облигациялары және қандай да бір жолмен тұрақты дамумен байланысты облигациялар келеді. 2023 жылы ESG облигациялары нарығының өсуіне негізгі үлес Италия, Үндістан, Германия, Франция, Ирландия және басқа да бірқатар елдердің үкіметтерін қоса алғанда, егеменді эмитенттер, сондай-ақ ұлттықтан жоғары эмитенттер болды.
