Өткен жылдың қараша айынан бастап ҚР-да теңгеге қатысты АҚШ долларының бағамының елеулі өсуі байқалды. 2024 жылы жалпы АҚШ долларының бағамы 15,7%-ға өсті.
Бұл жағдайда халық тарапынан американдық валютаға сұраныстың артуы байқалады. Сонымен, 2024 жылдың қорытындысы бойынша ҚР айырбастау пункттерінің АҚШ долларын таза сату көлемі 1,9 трлн теңгені құрады, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 6,3%-ға көп.
2024 жылы АҚШ долларын таза сату ҚР-ның барлық аймақтарында оң нәтиже көрсетті. Сатудың негізгі көлемі әсіресе мегаполистерде — Алматыда (528,6 млрд теңге), Шымкентте (486,2 млрд теңге) және Астанада (139,4 млрд теңге) байқалды. Бұл ретте Алматы мен Шымкентте нетто-сатылымдар 2023 жылғы қаңтар–желтоқсан айларымен салыстырғанда (сәйкесінше 5,2%-ға және 28%-ға) өсті, ал Астанада, керісінше, төмендеген (15,9%-ға).
Жалпы, қазақстандықтардың АҚШ долларына деген қызығушылығын жоғалтпағанын атап өткен жөн. Шетел валютасы халық арасында қашанда сұранысқа ие болып келген және сұраныста болып қала береді. Еліміздегі банктерде ғана халықтың шетел валютасындағы салымдарының үлесі 25% құрайды — үлестің біртіндеп азайғанына қарамастан, бұл айтарлықтай маңызды көрсеткіш.
Халық тарапынан сұраныс сақталып тұрған кезде қаражатты шетел валютасында қалай сақтау керектігі өзекті мәселе болып қалады.
Бірден айтып өтейік: «жастықтың астында» немесе сейф ұяшығында сақтау жолдарын қолданбаған жөн. Сіздің жинағыңыз күн сайын құнсызданып отырады. Өйткені инфляция тек теңгеге ғана емес, әлемдегі барлық валютаға, соның ішінде АҚШ долларына да әсер етеді.
Доллар жинаудың ең белгілі тәсілдерінің бірі — банк депозиттері. Жалпы алғанда, Қазақстанда депозиттер — валютаға қарамастан ақша жинақтаудың ең танымал тәсілі. Алайда, АҚШ долларындағы салымдар тиімсіз: заң бойынша мұндай депозиттер бойынша мөлшерлемелер 1%-дан аспау керек. Осыған байланысты көп жылдық динамикада банк депозиттерінен шетел валютасын біртіндеп шығару байқалады, бірақ ол қазақстандықтардың қызығушылық аясынан шыққан емес.
Сонымен, АҚШ долларын қайда салуға болады? Ақша жинаудың балама тәсілдері бар. Ары қарай олардың кейбірін талдаймыз.
Сол банктерден бастайық. Депозиттерден бөлек олар басқа да құралдар ұсынады. Мәселен, еуропалық Home Credit Bank-те айтарлықтай жоғары сыйақы мөлшерлемесімен — жылдық 6%-бен АҚШ долларындағы дисконттық облигацияларға ақша салуға болады. Мұндай облигацияларды банктің мобильді қосымшасы арқылы немесе кез келген бөлімшеден жылдам әрі еш қиындықсыз сатып алуға болады. Қосымшада облигацияларды мына схема бойынша сатып алуға болады:
- Қосымшаны жүктеп алып, оған тіркеліңіз (Google Play, App Store).
- АҚШ долларымен шот ашыңыз және кез келген қолжетімді тәсілмен толтырыңыз.
- «Мен үшін» бөліміне өтіңіз. «Облигациялар» деп басып, санын енгізіңіз.
- Облигацияларды сатып алыңыз. Ақша АҚШ долларындағы ағымдағы шоттан есептен шығарылады. Облигацияларды қосымшада жұмыс күндері сағат 9:00-ден 17:00-ге дейін сатып алуға болады.
Бұл өнім барынша түсінікті, қарапайым және сыйақы мөлшерлемесі тұрғысынан тиімді. Сонымен қатар брокерге жүгініп, облигацияларды сатып алу үшін қосымша комиссия төлеудің қажеті жоқ.
Home Credit Bank облигациясы — бұл іс жүзінде сіздің банкке берген қарызыңыз, банк өз кезегінде келісілген уақыттан кейін, бұл жағдайда — бір жылдан соң оны сізге есептелген пайызымен бірге қайтарады.
АҚШ долларына ақша салудың келесі жолы — бағалы қағаздар нарығы. Мұнда шетелдік компаниялардың акцияларына немесе облигацияларына ақша салуға болады. Алайда, кез келген банктік өнімдерге қарағанда бұл жерде тәуекел деңгейі жоғары. Қор нарығында инвестициялау кезінде қажетті біліміңіз болуы керек, әйтпесе салған қаражатыңызды жоғалту қаупі бар.
Қазіргі заманда криптовалютаға ақша салу да көпшілікке танылып келеді. Алайда, қор нарығындағыдай, бұл жағдайда да іргелі білім қажет, энтузиастар мен жаңадан бастағандар үшін мұндай салымдар өте қауіпті. Сонымен қатар, бұл нарық өте құбылмалы.
Қазақстандық нарыққа келетін болсақ, мұнда да бірнеше қызықты өнімдер бар. Мысалы, АҚШ долларында өмірді жинақтаушы сақтандыру өнімдеріне ақша салу мүмкіндігі бар. Бұл ретте өмірді жинақтаушы сақтандыру — ұзақ мерзімді инвестиция, қысқа мерзімде ол аса тиімді емес.
Бағалы қағаздар нарығының тағы бір құралы — инвестициялық пай қорлары (ИПҚ). ҚР-да ИПҚ-ға АҚШ долларымен ақша салу ұсынатын инвестициялық компаниялар бар. Бұл жерде де өзінің нюанстары бар. Мысалы, жоғарыда аталған облигациялар бойынша мөлшерлеме бекітілген және сіз сыйақының нақты мөлшерін білесіз. ИПҚ бойынша жағдай басқаша: барлығы инвестициялық компанияның қорды басқару тиімділігіне байланысты. Мұнда тәуекел де, вариативтілік те көбірек.
Осылайша, Қазақстанда АҚШ долларында инвестициялау нұсқалары жеткілікті. Таңдау салымдардың әдісінің қолайлылығына, білімге, тәуекел деңгейіне және басқа да көптеген факторларға байланысты.
