Ұзақ жылдар бойы ҚР экономикасы жаһандық күйзелістердің және жалғасып жатқан дағдарыстың қысымында болды. Осының аясында республиканың банк секторы өзінің тұрақтылығын көрсетті. Бүгінгі таңда ҚР-да 21 екінші деңгейлі банк жұмыс істейді, оның ішінде 12 банкте шетелдің қатысуы бар, соның 9-ы еншілес банктер.
Банктердің сенімділігі мен тұрақтылығының маңызды көрсеткіштерінің бірі меншікті капиталдың көлемі мен жеткіліктілігі. 2023 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша, ҚР ЕДБ реттеуші меншікті капиталы бір айда 2,8% өсіп, 6,1 трлн теңгеге жетті. Halyk Bank ең үлкен реттеуші меншікті капиталға ие: 2 трлн теңгеге жуық. Көрсеткіш бір айда 3,1% өсті.
Меншікті капиталы бір айда 2% өсіп, 766,5 млрд теңгені құраған Jusan Bank екінші орында. Сонымен қатар, Jusan Bank ірі ЕДБ арасында өз капиталының жеткіліктілігінің ең жоғары көрсеткішіне ие.
Үшінші орында Kaspi Bank: 600,9 млрд теңге.
Меншікті капиталдың мөлшері банктің қаржылық тұрақтылығын анықтаудың кілті. Капиталдың жеткіліктілігі өз кезегінде тұрақтылық пен сенімділікті, қаржы институтының жағымсыз факторларға төтеп беру қабілетін көрсетеді.
Банктердің тұрақтылығын Moody's, Fitch Ratings және S&P Global Ratings сияқты халықаралық рейтингтік агенттіктердің бағалауы да растайды. ҚР ЕДБ барлығы дерлік жақсы рейтингтерге ие.
Moody's агенттігінің ірі Halyk Bank рейтингін «Тұрақты» болжамымен Baa2 деңгейінде, Fitch Ratings — BBB−/«Тұрақты», S&P Global Ratings — BB+/«Тұрақты» деп бағалады.
Өз кезегінде, 2022 жылдың соңында Jusan Bank Moody's агенттігінің B1 деңгейінде рейтингтік растауына, сондай-ақ болжамды «Тұрақтыдан» «Оңға» жақсартуына ие болды. Moody's қаржы институтының бизнес үлгісі жетілдірілетініне сенеді, бұл кірістілік, активтер сапасы мен төлем қабілеттілігінің одан әрі жақсаруына әкеледі. Бұрынғы бірігулерден кейінгі корпоративтік құрылымның эволюциясына байланысты банктің жоғары операциялық тиімділігі де өнімділікті арттыруға көмектеседі. Сондай-ақ өтімді активтердің үлкен резерві (банктің жалпы активтерінің 63%-дан астамы) ескерілген.
Бұл ретте, меншікті капиталы бойынша ЕДБ үздік үштігін жапқан Kaspi Bank мынадай рейтингтерге ие: Moody's — «Тұрақты» болжамымен Ba1; S&P Global Ratings BB, болжамы «Тұрақты».
Сонымен қатар, 2022 жылы ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі активтері банк жүйесі активтерінің 71%-ын құрайтын оншақты ірі банк үшін алғашқы тұрақты AQR* жүргізді. 2022 жылғы AQR барысында 15,2 трлн теңгеге 19 млн несие, оның ішінде 14 мыңнан астам ірі қарыз алушы талдау жасалды. Бағалау нәтижелері жүйедегі капиталдың жеткіліктілік деңгейі заңмен белгіленген ең төменгі деңгейден айтарлықтай асып түсетінін көрсетті. Бұл AQR қатысушы банктердің салымшылары үшін тәуекелдердің жоқтығын көрсетеді.
* AQR — активтердің нақты сапасын, жұмыс істемейтін несиелер деңгейін, күтілетін несиелік шығындарды және банктердің капиталының жеткіліктілігін егжей-тегжейлі бағалауға мүмкіндік беретін тәуекелге негізделген қадағалау құралдарының бірі.
