Соңғы бес жылда Қазақстанда демографиялық жүктеме айтарлықтай өсті. Еліміздегі еңбекке жарамды әрбір мың азаматқа 740 қарт пен баладан келеді. 2018 жылдан бастап демографиялық ауыртпалықтың негізгі көрсеткішінің эволюциясын бақылайтын болсақ, көрсеткіштің жыл сайын тұрақты өскенін көреміз. Бес жыл бұрын бұл көрсеткіш 687 болды, бұл биылғыдан 53-ке аз.
Бұл халықтың үлкен жас топтарына негізделген бағалаулар. Шын мәнінде, елімізде әр мың адамға 740-тан да көп «экономикалық тәуелді» болуы әбден мүмкін. Қолданыстағы әдістемеге сәйкес, 16 жастан асқан балалар еңбекке қабілетті халық санатына жатады, дегенмен бұл жаста өзін-өзі асырай алатындар аз. Сонымен қатар, егер зейнет жасында болса да жұмыс істеп жүрген азаматтарды да есепке алатын болсақ, көрсеткіш басқаша болуы мүмкін еді.
Көрсеткіштің өсуіне негізгі үлесті «балалар» демографиялық жүктеме коэффициенті қосады. 2023 жылдың басында елде әрбір мың ересек адамға 542 баладан келсе, 2018 жылдың қаңтарында 496 ғана болды. Соңғы бес жылда 15 жасқа дейінгі балалар саны 5,1 млн-нан 6,2 млн-ға өсті. Бұған ішінара 2020-2021 жылдардағы беби-бум ықпал етті.
Өңірлер бойынша демографиялық коэффициенттер ұлттық деңгейден айтарлықтай ерекшеленеді. Ең жоғары жүктеме оңтүстік және батыс өңірлерде байқалды. Антилидер Түркістан облысы, онда мың ересек адамға 886 бала мен қарт келеді. Одан кейін Қызылорда (819), Жамбыл (815) және Маңғыстау (845) облыстары, сондай-ақ Шымкент қаласы (811).
Мегаполистерде балалар мен қарттардың үлесі айтарлықтай төмен. Астанада бұл көрсеткіш 625, Алматыда — 642. Бұл ішкі көші-қон процестеріне байланысты болуы мүмкін. Ірі қалаларда еңбекке қабілетті ересек халық көшіп баратын өңірлер. Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстары тиісінше 672 және 651 көрсеткіштерімен демографиялық жүктемесі төмен өңірлер.
