2022 жылы Қазақстан Тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) бірі — кедейшілікті жоюға қадам басқан жоқ. Еске салайық, 2016 жылы Қазақстан тұрақты даму саласындағы «Күн тәртібі 2030» халықаралық бағдарламасына қосылып, 17 ТДМ жүзеге асыру міндетін алды. Олар экология, гендерлік теңдік, инновация, кедейшілікке қарсы күреске қатысты. 1-мақсат — «Барлық жерде кедейліктің барлық түрлерін жою» бойынша 2030 жылға қарай кедейлер үлесін кем дегенде екі есе азайту керек.
Былтыр табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен қазақстандықтардың үлесі өзгерген жоқ. 2021 жылы ресми түрде Қазақстандағы кедейлердің үлесі 5,2% болды. Бір қарағанда, жағдай нашарлаған жоқ. Бірақ егер бұл көрсеткіштің барлық құрамдастарын егжей-тегжейлі қарастырсақ, қорытынды басқаша болады. Біріншіден, жалпы үлестің өзгермейтіндігіне қарамастан, кедейшілікте өмір сүретін қала тұрғындарының үлесі 3,8%-дан 4%-ға, ал ауылдықтар — 7,2%-дан 7,3%-ға дейін өсті. Екіншіден, кедейлердің абсолютті саны былтыр 39,7 мыңға — 992,1 мыңнан 1,031 млн адамға (4%) өсті. Бұл әсіресе қала тұрғындары арасында байқалады, онда абсолютті мәнде кедейлердің саны 12% өсті.
Халықтың кірісі мен шығынын зерттеуде ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросы децилдік топтар бойынша талдауды пайдаланады. Барлық азаматтар табыс деңгейі бойынша 10 топқа бөлініп, әр топта көрсеткіштер салыстырылады. Мәселен, былтыр ең кедей халықтың 10%-ның орташа айлық табысы жан басына шаққанда небәрі 33,5 мың теңгені құраған. 2021 жылмен салыстырғанда небәрі 4,6 мың теңгеге немесе 15,8% өсті. Ең ауқатты азаматтардың 10% тобында 2022 жылы орташа айлық табыс 191,7 мың теңгені құрап, бір жыл ішінде 11,1% өсті.
Осы екі топтағы қазақстандықтар нашар немесе жақсы өмір сүре бастады ма, оны тұтынуға пайдаланған табысына, ең төменгі күнкөріс деңгейіне қарай бағалауға болады. Кедейлердің бұл деңгейге жетпей жатқаны анық. Мәселе қаншалықты екенінде. 2022 жылы әлеуметтік аз қамтылғандар тобындағы табыстың ең төменгі күнкөріс деңгейіне қатынасы 76,8%-ды құрады, бұл 2021 жылғы деңгейден (77,6%) төмен. Демек, олардың табысының сатып алу мүмкіндігі азайған болар еді.
