Қазақстанда бірнеше жыл бойы май өңдеу кәсіпорындарының жүктемесі төмен болып келеді. 2019 жылы осындай зауыттарда тазартылған күнбағыс майын шығару жөніндегі жабдықтың орташа жылдық қуатын пайдалану 32,9%, тазартылмаған май өндіру бойынша — 44,3% шегінде болды. Төрт жылдан кейін, 2023 жылдың қорытындысы бойынша, бұл көрсеткіштер өспей, есесіне, 2-3 пайыздық тармаққа қысқарды. Бұл ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) деректері. Бұл ретте елімізде күнбағыс егіс алқаптары мен май өндіру көлемі өсуде. Алдын ала мәліметтер бойынша, бұл майлы дақылдың егіс алқабы 2024 жылы 1,3 млн гектарға жетті — бұл 2019 жылмен салыстырғанда 57,3%-ға көп.
Егіс алқабының ұлғаюымен күнбағыс тұқымын жинау көрсеткіштері де өсті. Өндіріс 2019 жылдан 2023 жылға дейін 47,4%-ға, 838,7 мың тоннадан 1,2 млн тоннаға дейін ұлғайды. Бұл майлы дақылдың қоры артты. Экспорт 55,7%-ға қысқарды. Өз бетінше қайта өңдеу 2019 жылмен салыстырғанда 3,6 есе көп: 350,7 мың тоннаға қарағанда 1,2 млн. Осы бірнеше жыл ішінде күнбағыс майын өндіру көрсеткіштері де күрт өсті. Өткен жылдың қорытындысы бойынша елімізде 534,2 мың тонна май шығарылды — 2019 жылмен салыстырғанда 65,4%-ға артық. Ағымдағы жылдың қаңтар–шілдесінде осы өнімнің 369 мың тоннасы өндірілді (2023 жылдың сәйкес кезеңіне 25,8% қосылды).
Өндіріс өскен кезде май өңдеу зауыттарының жүктемесі неге төмен болып қалады? Мәселе елімізде қайта өңдеу қуаты артып бара жатқанында. ҰСБ мәліметтері бойынша, 2019 жылы ҚР-да өсімдік майын өндіретін 14 кәсіпорын жұмыс істеген. Олардың жалпы орташа жылдық қуаты 785,5 мың тоннаны құрады. 2023 жылы зауыттар саны 24-ке, ал қуаты 1,3 млн тоннаға дейін өсті. 2024 жылдың шілдесінде 28 май зауыты болды. Бұл кәсіпорындардың барлығы бір-бірімен шикізат үшін бәсекелеседі.
